મહુવાના ચમત્કારી અને ‘પ્રેક્ટિકલ’ ડોક્ટર…..

આમ તો કોઈની નકારાત્મક બાજુ તરફ આંગળી ચીંધવી એ મારો સ્વભાવ નથી, પરંતુ ગત અઠવાડીયે થયેલ અનુભવે આ લખવા મજબૂર કર્યો છે. ખાસ કરીને મારા બાળકોને નિશાન બનાવી કમાવા માંગતા ડોક્ટરો વિશે હું અહીં લખી રહ્યો છું. બીજુ કાંઈ કરી શકાય તેવી શક્યતાને અભાવે આ બળાપો અહીં કાઢ્યો છે.

મહુવામાં આમ પણ ડોક્ટરો ખૂબ ઓછા છે, તેમાંય સારા અને જેમના ઈલાજ પર ભરોસો કરી શકાય તેવા ડોક્ટરો આંગળીના વેઢે ગણી શકાય એટલા જ છે. બાળકોના ડોક્ટરો વિશે પણ ચિત્ર એવું જ છે.

ગયા અઠવાડીયે મારા સવા વર્ષના પુત્ર ક્વચિતને એક દિવસ સવારે અચાનક જ ખૂબ ઝાડા શરૂ થઈ ગયા. લગભગ કલાકમાં ચારેક વખત, હું ત્યારે નોકરી પર જવા નીકળ્યો હતો એટલે એ સવા કલાકના રસ્તે ચાર વખત ફોન આવ્યો કે તેની તબિયત ખરાબ થઈ રહી હોય એમ લાગે છે. સામાન્ય રીતે તે એકલો અથવા તેની બહેન સાથે રમ્યા કરતો હોય છે, પણ એ દિવસે ચિત્ર અલગ હતું, એ સતત રડ્યા કરતો. લગભગ બે-ત્રણ કલાક એવું ચાલ્યુ એટલે અમારા મકાનમાલિક અને આસપાસના લોકો ઘરે આવ્યા અને તેને ડોક્ટરને બતાવવા લઈ જવા કહ્યું.

દરમ્યાનમાં હું ઓફિસમાં પહોંચી ચૂક્યો હતો, ફોનથી મને મારી પત્નિએ કહ્યું કે અપોઈંટમેંટ લઈ લેવી જેથી ત્યાં જઈને બેસવું ન પડે, બેસી શકાય અને રાહ જોઈ શકાય એવી સ્થિતિ ન હતી ક્વચિતના અને અમારા કપડા ન બગડે એ વાતને લીધે મેં ડોક્ટરને ફોન કર્યો. કહ્યું કે હું પીપાવાવથી બોલું છું, પુત્રને સવારથી ઝાડા છે અને મારી પત્ની પુત્રને લઈને ઈલાજ માટે દવાખાને આવે તે માટે અપોઈંટમેંટ જોઈએ છે. તેમણે કહ્યું હમણાં જ મોકલી આપો, અત્યારે જરાય ભીડ નથી.

ખરો ચમત્કાર તો તે પછી થયો. ક્વચિતને લઈને પ્રતિભા દવાખાને પહોંચી ત્યારે તેને કહેવાયું કે તમારા નામની કોઈ અપોઈંટમેંટ નથી, એમણે ક્વચિતને બદલે કવરિત લખેલું, એ પછી મારા નામથી શોધ કરાઈ અને મળ્યું એટલે તેને ડોક્ટર પાસે લઈ જવાઈ.

ડોક્ટરને મારી પત્નીએ કહ્યું કે ક્વચિતને સવારથી છએક વખત સાવ પાણી જેવા ઝાડા થઈ ગયા છે અને નબળાઈ પણ દેખાઈ રહી છે. તેને ઓઆરએસ પીવડાવ્યું છે જેથી ડીહાઈડ્રેશન ન થઈ જાય. મારા પતિએ તમને ફોન કરેલો.

ડોકટર કહે, હા, પેલો ચાર સાતડા વાળો નંબર તમારા પતિનો જ છે ને? મારે તેમની સાથે બધી વાત થઈ ગઈ છે, બાબાને તરત દાખલ કરવો પડશે, ત્રણ ચાર બોટલ ચડાવવા પડશે, તેને કોલેરાની અસર છે. ઉપરના માળે લઈ જઈને તેને એડમિટ કરી દો.

આ સાંભળીને મારી પત્ની ગભરાઈ, બહાર આવીને તેણે મને ફોન કર્યો. ક્વચિતને કમળો છે એવી ફોન પર તમને કઈ રીતે ખાત્રી થઈ? અને તેને દાખલ કરવાની હા કોઈ પણ ચેક અપ વગર કઈ રીતે પાડી એ પણ પૂછ્યું.

મેં કહ્યું અપોઈંટમેંટ લેવા સિવાય મારે બીજી કોઈ વાત થઈ નથી. એ ફરી ડોક્ટર પાસે ગઈ અને કહ્યું કે મારા પતિ આવે પછી ક્વચિતને દાખલ કરવા વિશે નિર્ણય લેશે, ત્યાં સુધી ઝાડા રોકી શકાય એવી કોઈ પ્રાથમિક સારવાર તો કરી આપો.

જક્કી ડોક્ટરે એ જ રટણ ચાલુ રાખ્યું, ‘ના, તમે જો છોકરાને દાખલ ન કરીને લઈ જવા માંગતા હોવ તો તમારી જવાબદારી પણ કેસ સીરીયસ છે (!).

પ્રતિભા વળી ગભરાઈ અને મને ફોન કર્યો, દરમ્યાનમાં અમારા મકાનમાલિકને કહીને મેં બીજા ડોક્ટર પાસે તેને મોકલવાની વ્યવસ્થા કરાવી.

ત્યાંથી નીકળીને પ્રતિભા બીજા ડોક્ટર પાસે પહોંચી, તેમણે ક્વચિતને વ્યવસ્થિત ચેક કર્યો અને કહ્યું કે દાંત આવી રહ્યા હોવાથી તેને ઝાડા થયા છે. દવા આપી અને તેને લઈને મારી પત્ની ઘરે આવી. સાંજ સુધીમાં તે નોર્મલ થઈ રહ્યો હોય એમ લાગ્યું, ઝાડા અટકી ગયા અને બે દિવસમાં તદ્દન રીકવર થઈ ગયો.

આટલી પૂર્વભૂમિકા પછી મારે એ ડોક્ટરને કેટલાક પ્રશ્નો પૂછવા છે, અને મને ખાત્રી છે કે આ પોસ્ટ તેમના સુધી પહોંચશે જ. એ પોતાની જાતને તો ઓળખી ગયા હશે જ. હવે કેટલાક મૂળભૂત પ્રશ્નો –

શું પીપાવાવનો ક્લોઝ યૂઝર ગૃપનો ફોન નંબર જોઈને ગમે તે બીમારી હોય પણ મેડીક્લેઈમ હોવાને લીધે બધા નિયમ નેવે મૂકીને મહત્તમ ખર્ચો કરાવવાની ડોક્ટર બન્યા ત્યારે તમે પ્રતિજ્ઞા લીધી છે?

થોડાક રૂપિયા કમાવા માટે થઈને એક વર્ષના બાળકને દાખલ કરી બાટલા ચડાવવાની તદ્દન બિનજરૂરી સલાહ આપવાનું મેડીકલ અભ્યાસના કયા વર્ષમાં શીખવવામાં આવે છે?

ફોન પર અને દર્દીને જોયા વગર પણ તમે તેને કોલેરા છે એ નક્કી કરી શકો છો? તો તો તમારા અનુભવને વર્લ્ડરેકોર્ડમાં સ્થાન મળવું જોઈએ. એ માટે એપ્લાય કર્યું?

સ્ટેથોસ્કોપ પણ અડાડ્યા વગર કે નાડી પકડ્યા વગર – દર્દીને અડક્યા વગર તમને ખબર પડી ગઈ કે તેને બોટલ ચડાવવાની જરૂર છે અને સીરીયસ કેસ છે?

અને આ પહેલા જ્યારે એક વખત તેમની પાસે જઈને અમે હાર્દીને ચેક કરાવેલી અને બિલ માંગ્યુ હતું ત્યારે તેમનો જવાબ હતો, ‘અમારે થોડા બિલ હોય?’ કેમ ભાઈ? તમારે ટેક્સ જેવી વસ્તુ ભરવાની આવતી નથી?

આવા ડોક્ટરો ગામડાની અભણ અને સરળ પ્રજાને કેટલું બેફામ લૂંટતા હશે? મહુવા જેવા અર્ધગ્રામ્ય વિસ્તારમાં પ્રાથમિક સારવારની સુવિધાઓનો પણ અભાવ છે. સુવિધાના નામે અહીં હનુમંત હોસ્પિટલ છે, જેમાં વિઝિટીંગ ડોક્ટર્સ આવે છે, પરંતુ મારો અકસ્માત થાય કે કોઈ ગંભીર બીમારી અચાનક થાય ત્યારે વિઝિટીંગ ડોક્ટર હોય એની કેટલી ખાત્રી? ભાવનગર દોડીને જવા સિવાય બીજો વિકલ્પ છે ખરો? સરકારી દવાખાનામાં યોગ્ય સારવાર મળશે તેનો કેટલો વિશ્વાસ? અને શું કોઈ આવા લેભાગુ ‘પ્રેક્ટિકલ’ ડોક્ટરો પર ભરોસો મૂકીને પોતાના બાળકનો ઈલાજ કરાવી શકાય ખરો?

વડોદરામાં ક્વચિતના જન્મથી તેના ડોક્ટર તુષાર શાહ (નવકાર ચિલ્ડ્રન હોસ્પિટલ, કારેલીબાગ મેન્ટલ હોસ્પિટલ સામે,) એટલો તો સરળ અને સરસ રીતે ઈલાજ કરે છે કે તમારા બાળકને તેમના હાથમાં સોંપતા તમને જરાય ખચકાટ ન થાય. આવા ડોક્ટર મિત્રોમાંથી કોઈ મહુવા જેવા ગ્રામ્ય વિસ્તારોને પણ પસંદ ન કરી શકે? પ્લીઝ !

તા.ક. એક ડોક્ટરના આવા અનુભવને લીધે બધા ડોક્ટર્સ એવા જ હોય એમ કહેવાનો મારો કોઈ હેતુ  નથી. મારા શાળા સમયના અનેક મિત્રો, મારા મોટાભાઈ અને અનેક વડીલો આ જ પ્રોફેશનમાં છે અને ડોક્ટરો માટે મારા મનમાં ખૂબ આદર છે અને તેમના વ્યવસાય તથા સેવાઓ પ્રત્યે અત્યંત શ્રદ્ધા છે. બે ચાર આવા લોકોના લીધે તેમનું અપમાન કરવાનો મારો કોઈ હેતુ નથી. મહુવામાં જ મને એવા ડોક્ટર પણ મળ્યા છે જેમણે ક્વચિતને તરત યોગ્ય ઈલાજ આપ્યો છે અને મહુવાના જ એક ડોક્ટરે મને પણ ગંભીર બીમારીમાંથી ઉભો કર્યો છે. પણ અસલામત સારવાર સામે આંગળી ચીંધવી એ પણ એક જાગૃત નાગરીક તરીકે મારી ફરજ છે.